دانلود پایان نامه بررسی تطبیقی اثری از کمال الدین بهزاد با شعری از بوستان سعدی (یوسف و زلیخا)
در این تحقیق به بررسی تطبیقی اثری از کمال الدین بهزاد با شعری از بوستان سعدی پرداخته شده است، نقاشی ایرانی که با عنوان نگارگری شناخته شده است، بیشتر دارای مضامینی عاشقانه - عارفانه و مذهبی است این مضامین برگرفته از شعرها و نثرهای ادبی می باشد که با خلاقیت هنرمند ایرانی عناصر اصلی آن به تصویر در آمده است. نخستین چیزی که در بررسی آثار ادبی و هنری نظر ما را به خود جلب می کند صورت عینی و مادی آن است. شعر و ادبیات از دیرباز متوجه خواست های متعالی بشر در زمانها و مکانها بوده که در اشعار شاعرانی چون سعدی جاودانه شده و عنوان شعر جهانی به آن اطلاق گردید.
شعر یوسف و زلیخا از بوستان سعدی که توسط هنرمند نقاش کمال الدین بهزاد ترسیم شده است، نمونه خوبی برای بیان ارتباط بین شعر و نقاشی می باشد. بدین ترتیب که سعدی شاعر بزرگ ایرانی این داستان قرآنی را با تخیل و ذهنیات خود به صورت عناصر لفظی بیان کرده و بهزاد این شعر را با توجه به اعتقادات و برداشت های ذهنی خود با عناصر بصری به تصویر کشیده است. زبان شعر از معنا مایه می گیرد به همین دلیل اسباب ایجاد شعر مبنایی معنایی دارد و نقاش هم در استفاده از شعر علاوه بر جنبه های معنایی به جنبه ی نمادین و استعاری آن نیز توجه می نماید.
ادبیات و شعر
هر مفهومی که از ادبیات در ذهن داشته باشیم در جستجوی بیرونی خود برای یافتن عین مرتبط با آن مفهوم خواه‌ناخواه به آثار ادبی، اعم از شعر و نثر می‌‌رسیم یعنی غزل، رباعی، رمان، داستان و… که همگی عین ادبی یا مصداق خارجی مفهوم ذهنی ادبیات‌اند. پس برای شناخت ماهیت ادبیات باید سراغ همان مصداق‌های خارجی ادبیات رفت. در بررسی هر شعر یا هر نثر به عنوان یک اثر ادبی با یک پدیده‌ی هنری، نخستین چیزی که نظر ما را به خود جلب می‌کند صورت مادی یا شکل عینی آن است.
ادبیات هنری لفظی است و پدیدهایی را خلق می‌کند که خود معنادار هستند. “اما شعر در ادب فارسی کلامی موزون و خیال‌انگیز و در عرف مردم کلامی موزون و مقفی، است و الفاظ مهمل و بی‌معنی را هر چند که دارای وزن و قافیه باشند شعر نمی‌شمارند. شعر بر درونه «محتوا» زبان استوار است و زبان شعر از معنا مایه می‌گیرد و این چنین است که شعری جهانی می‌شود. «شعر جهانی» به اشعاری گفته می‌شود که از خواست‌های متعالی بشر در همه‌ی زمانها و مکان ها سخن می‌گوید و موضوعاتی که انسان در هر مکان و زمان به آن نیازمند است و برای همیشه در تاریخ ادبیات ملت‌ها جاودانه خواهد بود مثل اشعار مولانا حافظ و سعدی و… .”
چنانچه بخواهیم شعر یوسف و زلیخا را در حیطه انواع ادبی مورد بررسی قرار دهیم این شعر از نوع «قصّه» است.” قصّه معنای دوگانه‌ای دارد و از ریشه «قص یقص قصاً» به معنی «کوتاه کردن» است که مخصوصاً در مورد«مو» به کار می‌رود. «قص الشعر» یعنی مو را بریده و کوتاه کرد و لذا حافظ می‌گوید:
معاشران گره از زلف یاد باز کنید شبی خوش است بدین قصّه‌اش دراز کنید”
کمال الدین بهزاد – زندگی و شیوه او
کمال‌الدین بهزاد از نام‌آورترین نقاشان ایرانی است که در اواسط قرن نهم ه. ق در هرات به دنیا آمد و در عصر تیموری می‌زیست، وی هنرمندی خلاق و نوآور که مکتبی به نام مکتب هرات در نگارگری ایرانی پدید آورد. از دوره، نحوه‌ی کار و زندگی او اطلاعاتی دقیق وکافی در دست نیست. در هنر وی انسان نقش اصلی را ایفا می‌کند. او وسایل و شگردهای نوی را می‌جوید تا انسان را در حال حرکت بنمایاند و می‌کوشد به واسطه خطوط پیرامونی پیکرها سکنات، حرکات و تناسبات واقعی بدن انسان را برساند همان طور که در اثر معروف او «یوسف و زلیخا» می‌بینیم که برای ایجاد حرکت بیشتر از تضاد سردی، گرمی رنگ ها و فرم و جهت خطوط در کار استفاده می‌کرده است.
در این طریق بهزاد، توّجه خاصی به طرح زمان غیرفیزیکی و مختصات معماری ایرانی دارد و در پرده های خود استادانه به تهذیب آنها می‌پردازد که در نهایت به نحوی زیبا و موجز به مرحله‌ی ظهور می‌رسند. به دیگر سخن بهزاد با امعان نظر در وقایع و بدایع معماری سترگ و شکوهمند ایرانی می‌کوشد به ذات و حقیقت معماری راه یابد و او با استادی تمام نسبت‌های انسانی را در ساحات مختلف معماری مشخص و معین می‌کند و بخش‌های مختلف آن را متناسب با مقتضیات هر یک از پرده‌های خود به کار می‌گیرد. آثار بهزاد مجلای فضاها و بخش‌های معماری در ساحت نقاشی است.
او با ترسیم نمونه‌های عالی و رنگارنگ و انعکاس نور و درخشش رنگ‌های کاشی‌کاری و نقوش هندسی سیری از ظاهر به باطن دارد. بدین قرار اصول و ارکان فضاسازی، یعنی ترکیب صحیح عناصر و اجزاء در کار بهزاد به نحوی است که اساس ترکیب‌های نهایی وی، تفاوت و تمایز اساسی با آثار دیگران دارد.
بررسی تطبیقی شعر با نقاشی «یوسف و زلیخا»
در نگاره «یوسف و زلیخا» نوع گزینش رنگ‌های لباس هر پیکره نمادی از خصوصیات درونی آنها می‌باشند، زیرا بهزاد آگاهی هوشمندانه و ظریف، نسبت به روانشناسی رنگ داشت. بنابراین بعضی رنگ‌ها جنبه‌ی زمینی و بعضی دیگر صفت روحانی و آسمانی را تداعی می‌کند و رنگ‌های آبی زمردی، آبی لاجوردی اثر او حکایت از فضای ملکوتی بارگاه دارد و لباس حضرت یوسف (ع) با توجه به ایمان و اعتقاد ذاتی‌اش به رنگی روحانی، یعنی سبز روشن است، قرآن این رنگ را بهشتی معرفی می‌کند که در اینجا نمادی از پشت پا زدن یوسف به لذات دنیوی برای رسیدن به اهداف الهی می‌باشد.
رنگ سبز رنگ ولایت اهل بیت عصمت و طهارت و در یک عبارت «صغبه الله» است، در حالی که رنگ قرمز در لباس زلیخا جاذبه‌ی عشق زمینی، ناپختگی و جوانی را در خود دارد که نمادی از شهوت و خیال شیطانی است، رنگ قرمز لباس زلیخا تنها رنگ گرم در کل تصویر است این رنگ گرم قاعدتاً می‌باید تمام دید بیننده را به خود معطوف کند ولی کمال‌الدین بهزاد با زیراندازی به رنگ نارنجی، از شدت آن کاسته سپس از طریق خطوط گرم آشکوب آن را با دیگر سطوح تصویر مرتبط و هماهنگ ساخته است. دقیقاً مثل یک شاعر کلاسیک که سعی دارد ادبیات و ساختار شعر او از لحاظ قافیه و ردیف و معنای ابیات با هم ارتباط و هماهنگی داشته باشند.
فهرست مطالب
چکیده…………………………………………………………………………………………… ۱
کلید واژه……………………………………………………………………………………….. ۱
مقدمه…………………………………………………………………………………………….. ۲
ادبیات و شعر…………………………………………………………………………………… ۳
ساختار و عناصر تشکیل دهنده قصص…………………………………………………….. ۴
هنر نگارگری ایرانی و بهره گیری آن از شعر……………………………………………. ۴
ویژگی های نگارگری ایرانی……………………………………………………………….. ۵
کمال الدین بهزاد – زندگی و شیوه او…………………………………………………….. ۷
بررسی تطبیقی شعر با نقاشی «یوسف و زلیخا»………………………………………….. ۸
مطالعه تطبیقی نشانه ها در شعر و نقاشی (نقد بینامتنی)……………………………….. ۱۲
نتیجه گیری…………………………………………………………………………………… ۱۳
پی نوشت ها…………………………………………………………………………………. ۱۴
منابع و مأخذ………………………………………………………………………………….. ۱۵
فصلنامه ها و مقالات………………………………………………………………………… ۱۵
دارای ۱۳ تابلو اکرکیک روی بوم……………………………………………………………
منابع و مآخذ
۱- آیت االلهی، حبیب االله- مبانی نظری هنرهای تجسمی– نشر سمت- چاپ ۲- تهران- ۱۳۸۶٫
۲- آریان، قمر- کمال‌الدین بهزاد– نشر فرهنگ و هنر هیرمند- تهران- ۱۳۸۲٫
۳- اپهام پوپ، آرتور- ترجمه یعقوب آژند- سیر و صور نقاشی ایران– نشر مولی- چاپ ۱- تهران – ۱۳۷۸٫
۴- اپهام پوپ، آرتور- نگارش پرویز ناتل خانلری- شاهکارهای هنر ایران– نشر علمی و فرهنگی- تهران- ۱۳۶۰٫
۵- اشرفی، مقدم- ترجمه روئین پاکباز – همگامی نقاشی با ادبیات در ایران– نشر نگاه – تهران- ۱۳۶۷٫
۶- بورکهارت، تیتوس- ترجمه مسعود رجب‌نیا- هنر اسلامی زبان و بیان– نشر سروش- چاپ ۱- تهران- ۱۳۶۵٫
۷- بختیاری، لاله / اردلان، نادر- ترجمه حمید شاهرخ- حس وحدت (سنت عرفانی در معماری )– نشر خاک- تهران- ۱۳۶۹٫
۸- بازیل گری- ترجمه عربعلی شروه- نقاشی ایرانی– نشر دنیای نو- تهران- ۱۳۸۳٫
۹- براتی، عبدالعلی/ کیانی، فرزاد – ویرایش آیدین آغداشلو – شعر و نقاشی ایرانی حمایت از هنر در ایران– نشر نسیم و دانش- تهران- ۱۳۷۶٫
۱۰- پاکباز، روئین- ترجمه آرش- نقاشی ایران از دیرباز تا امروز– نشر ساقی- تهران- ۱۳۸۲٫
۱۱- پاکباز، روئین- دایره المعارف هنر– نشر فرهنگ معاصر- چاپ ۴- تهران- ۱۳۸۳٫
منابع و مآخذ
۱۲- تجویدی، اکبر- نقاشی ایرانی از کهن‌ترین روزگار تا دوران صفویان– نشر وزارت فرهنگ و هنر- تهران- ۱۳۵۲٫
۱۳- حسینی، مهدی- کارگاه هنر ۱– نشر مدرسه – تهران- ۱۳۸۰٫
۱۴- حسینی، ابوالقاسم- مبانی هنری قصّه‌های قرآن– نشر سروش- تهران- ۱۳۷۳٫
۱۵- حسینی‌راد، عبدالمجید- یادنامه کمال‌الدین بهزاد– مجموعه مقالات درباره کمال‌الدین بهزاد- نشر فرهنگستان هنر- تهران-۱۳۸۲٫
۱۶- رید، هربرت- ترجمه نجف دریابندری- معنی هنر– نشر علمی و فرهنگی- چاپ ۱- تهران- ۱۳۵۱٫
۱۷- زکی، محمدحسن- ترجمه محمدابراهیم اقلیدی- هنر ایرانی در روزگار اسلامی– نشر صدای معاصر- تهران- ۱۳۷۰٫
۱۸- شمیسا، سیروس- انواع ادبی– نشرفردوس- چاپ ۹- تهران- ۱۳۸۱٫
۱۹- عکاشه، ثروت- ترجمه غلامرضا تهامی- نگارگری اسلامی– نشر حوزه هنری- تهران- ۱۳۸۰٫
۲۰- غلام، محمد- هنر و ادب فارسی– نشر مدرسه- تهران- ۱۳۸۰٫
۲۱- مددپور، محمد- تجلیات حکمت معنوی در هنر اسلامی– نشر امیرکبیر- تهران – ۱۳۷۴٫
۲۲- ی. ا. پولیاکووارز. ای. رحیووا- تر جمه و تحقیق زهره فیض- نقاشی و ادبیات ایرانی– نشر روزنه- تهران- ۱۳۸۱٫
فصلنامه‌ها و مقالات
۱- اعوانی، غلامرضا- مبادی هستی‌شناختی و معرفت‌شناختی نگاه نمادین به جهان- خیال– نشر فرهنگستان هنر- تهران- ش ۵- بهار ۱۳۸۲٫
۲- اتحاد، سوسن- نماد در نگاره‌های ایرانی- فصلنامه هنر– تهران- ش ۴۶- زمستان ۱۳۷۹٫
۳- افلاکی، علی- جستاری در زیباشناسی نسبت تصویر با ادبیات داستانی- باغ نظر– تهران- ش ۳- بهار، تابستان ۱۳۸۴٫
۴- حسینی، مهدی- قصص‌النبیا به روایت تصویر- خیال– نشر فرهنگستان هنر- تهران- ش ۱۳- بهار ۱۳۸۴٫
۵- شایسته‌فر، مهناز- جایگاه و نمود مذهب در نگارگری بهزاد – فصلنامه مطالعات هنر اسلامی– تهران- ش ۱- پائیز، زمستان۱۳۸۴٫
۶- رجبی، محمدعلی- جلوه‌های آیات و اذکار در نگارگری اسلامی ایران- نشریه کتاب ماه – تهران- ش ۲۱- شهریور ۱۳۷۸٫
۷- صدری، مینا- مقام‌های عرفانی و اثر کمال‌الدین بهزاد- خیال– نشر فرهنگستان هنر- تهران- ش۶- تابستان۱۳۸۲٫
۸- کیایی، مجید- نغمه بهزاد در خیال من- خیال– نشر فرهنگستان هنر- تهران- ش۶- تابستان ۱۳۸۲٫
۹- نوروزی‌طلب، علی‌رضا- اصالت زیبایی و انضمامی بودن سوژه در هنر- باغ نظر– تهران- ش۳- بهار، تابستان ۱۳۸۴٫
۱۰- نوروزی‌طلب، علی‌رضا- جستاری در مبانی نظری هنر و مفاهیم نگارگری ایرانی- فصلنامه هنر– تهران ۱۳۷۸ .
۳۵ص
